Καθώς το καλοκαίρι πλησιάζει και τα νερά της Μεσογείου ζεσταίνονται, οι μέδουσες θα εμφανίζονται όλο και πιο συχνά στις παράκτιες περιοχές της Ελλάδας. Ας ανακαλύψουμε τα μυστικά για τρία από τα πιο κοινά είδη μεδουσών που συναντάμε τα καλοκαίρια στις ελληνικές θάλασσες!
-
Pelagia noctiluca
Φωτογραφία: Jane Ta στο Unsplash
Η γνωστή και ως μωβ μέδουσα, με επιστημονική ονομασία Pelagia noctiluca, ανήκει στην οικογένεια Πελαγίδες. Η επιστημονική της ονομασία προέρχεται από τα ελληνικά και τα λατινικά. Η λέξη Pelagia σημαίνει θαλασσινός και προέρχεται από τη λέξη πέλαγος, ενώ στα λατινικά η λέξη noctiluca είναι ο συνδυασμός των λέξεων nox, που σημαίνει νύχτα και lux, που σημαίνει φως. Και η ονομασία της δεν είναι καθόλου τυχαία, καθώς η Pelagia noctiluca είναι ένας θαλάσσιος οργανισμός με την ικανότητα να λάμπει στο σκοτάδι, λόγω του φαινομένου της βιοφωταύγειας. Συναντάται παγκοσμίως σε τροπικές και θερμές, εύκρατες θάλασσες. Ενώ ευδοκιμεί κυρίως σε πελαγικά περιβάλλοντα, προσαρμόζεται τόσο σε παράκτια ύδατα όσο και σε βενθικά ενδιαιτήματα.
Εμφανισιακά, το είδος αυτό έχει αρκετά μικρό μέγεθος (6-10 εκατοστά) και εμφανίζει ποικιλοχρωμία (ροζ-μωβ με μωβ κάθετες ρίγες). Η Pelagia noctiluca εμφανίζει ακτινωτή συμμετρία και στερείται διακριτών οργάνων. Τα περιστατικά τσιμπήματος από μωβ μέδουσες είναι αρκετά κοινά και επώδυνα, ενώ τα συμπτώματα μπορεί να επιμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Παρόλα αυτά, δεν είναι επικίνδυνα. Τρέφεται κυρίως με σάλπες, διάφορα χιτωνοφόρα, πλακτονικά καρκινοειδή και αυγά ψαριών ενώ οι μεγαλύτεροι φυσικοί θηρευτές της είναι η Δερματοχελώνα, η Καρέτα καρέτα, ο Τόνος, ο Ξιφίας και το Φεγγαρόψαρο. Η ζωή της διαρκεί από δύο έως έξι μήνες, και η θνησιμότητα της αποδίδεται συνήθως σε αναταραχές στις υδάτινες συνθήκες κατά τη διάρκεια των πελαγικών ταξιδιών της.
Η δρ. Παναγιώτα (Γιολάντα) Κουλούρη, ερευνήτρια του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών, δήλωσε στο σταθμό Αθήνα 9,84 επισήμανε πως «η λέξη «τσούχτρα» ταυτίζεται με τη μέδουσα, εφόσον ο συγκεκριμένος όρος αναφέρεται στα είδη μεδουσών που προκαλούν «τσούξιμο» κατά την επαφή τους με το ανθρώπινο σώμα. Επομένως περιλαμβάνει εκείνα τα είδη τα οποία μπορούν να προκαλέσουν κνησμό σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος με τα οποία έρχονται σε επαφή και ενδεχομένως αλλεργικές και άλλες αντιδράσεις». Στην κατηγορία αυτή ανήκει και η Pelagia noctiluca.
-
Cotylorhiza tuberculata
Φωτογραφία Κατερίνα Τοπούζογλου, Αιγαίο Πέλαγος
Η Cotylorhiza tuberculata, γνωστή και ως Μέδουσα-Τηγανητό Αυγό, Καφέ Μέδουσα και Σαλούφα στην Ελλάδα, συναντάται πολύ συχνά στην περιοχή της Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένου του Αιγαίου Πελάγους και της Αδριατικής Θάλασσας. Πρόσφατα έχει παρατηρηθεί και στη Θάλασσα του Μαρμαρά στην Τουρκία. Πρόκειται για ένα ακίνδυνο είδος με εποχιακή παρουσία, που συνήθως παρατηρείται από το καλοκαίρι έως το χειμώνα. Η επιστημονική της ονομασία, Cotylorhiza, προέρχεται από τους ελληνικούς όρους «κοντύλι», που σημαίνει κύπελλο, και «ρίζα» σύμφωνα με το Atlantis Diving Center. Η C. tuberculata συναντάται κυρίως κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας και σε μικρά βάθη. Η καμπάνα της έχει μέση διάμετρο 35 cm, αν και μπορεί να φτάσει και έως 50 cm.
Η C. tuberculata τρέφεται κυρίως με ζωοπλαγκτόν, ενώ αναπαράγεται μέσω αγενούς αναπαραγωγής. Βασικός θηρευτής της που ξεχωρίζει είναι η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta. Παρόλο που η παρουσία της μπορεί να επιφέρει δυσμενείς οικολογικές επιπτώσεις λόγω της εξάντλησης των πλαγκτονικών πόρων, διαταράσσοντας τις τροφικές αλυσίδες, έχει και ευεργετικό ρόλο καθώς λειτουργεί ως φυσικό καταφύγιο, ιδιαίτερα για νεαρά είδη ψαριών, όπως το γκριζοσαύριδο.
-
Aurelia aurita
Εκτός από τα κοινά είδη μεδουσών στην Ελλάδα P. noctiluca και C. tuberculata, στις ελληνικές θάλασσες το καλοκαίρι μπορούμε να συναντήσουμε κι άλλα είδη μεδουσών. Ένα από αυτά είναι η κοινώς γνωστή Μέδουσα του Φεγγαριού, Aurelia aurita.
Φωτογραφία Jonathan Diemel στο Unsplash
Η Aurelia aurita συναντάται σε τρεις από τους τέσσερις ωκεανούς του κόσμου, με εξαίρεση την Αρκτική. Τα ενδιαιτήματα στα οποία βρίσκεται περιλαμβάνουν παράκτια ύδατα που εκτείνονται σχεδόν σε όλη τη Βόρεια και Νότια Αμερική, την Ευρασία (εξαιρουμένων των βορειότερων περιοχών), τη νότια Γροιλανδία και πιθανώς όλες τις ακτές της Αυστραλίας. Η A. aurita παρουσιάζει μεταβλητή διάρκεια ζωής, καθώς επηρεάζεται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες, και κυμαίνεται από περίπου 8 έως 12 μήνες. Εμφανίζει εποχιακά μοτίβα ανάπτυξης, με βραδύτερη ανάπτυξη κατά τις ψυχρότερες περιόδους και επιταχυνόμενη ανάπτυξη την άνοιξη. Και αυτές οι μέδουσες είναι σαρκοφάγοι οργανισμοί και τρέφονται κυρίως με πλαγκτόν, μαλάκια, αυγά ψαριών και μικρότερες μέδουσες που παγιδεύονται στις καμπάνες ή στα πλοκάμια τους. Στους πολλούς θηρευτές τους συγκαταλέγονται διάφορα πτηνά, άλλες μέδουσες, ο σολομός, και οι θαλάσσιες χελώνες.
Γιατί αυξάνεται ο πληθυσμός των μεδουσών;
Σχετικά με τις αιτίες αύξησης του πληθυσμού των μεδουσών στις θάλασσες η δρ. Παναγιώτα (Γιολάντα) Κουλούρη, ερευνήτρια του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών, δήλωσε στο σταθμό Αθήνα 9,84 πως σχετίζεται με την αύξηση της θερμοκρασίας καθώς και με άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, όπως οι έντονες βροχοπτώσεις ιδιαίτερα κατά την περίοδο της άνοιξης). Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζει η υπεραλίευση πελαγικών ψαριών-θηρευτών τους. Τέλος, επισημαίνει πως η παρουσία των μεδουσών δεν έχει άμεση σχέση με τη οργανική ρύπανση.
Ο κίνδυνος χρήσης πλαστικών σακουλών
Φωτογραφία Oleksandr Sushko στο Unsplash
Όταν απορρίπτονται ακατάλληλα με αποτέλεσμα να εισέρχονται στα θαλάσσια οικοσυστήματα, οι πλαστικές σακούλες μοιάζουν συχνά με μέδουσες! Αποτέλεσμα; Οι θαλάσσιοι οργανισμοί που τρέφονται με μέδουσες, εσφαλμένα μπερδεύουν τις πλαστικές σακούλες με την τροφή τους. Έτσι, προκαλούνται χιλιάδες θάνατοι χελωνών και πτηνών ετησίως, εξαιτίας αυτών των καταναλώσεων. Πως μπορούμε, λοιπόν, να κάνουμε τη διαφορά; Μειώνοντας την χρήση πλαστικών μιας χρήσης στην καθημερινότητά μας και επιλέγοντας εναλλακτικές, επαναχρησιμοποιούμενες λύσεις. Έτσι μπορούμε κι εμείς να συμβάλλουμε στην προστασία της θαλάσσιας ζωής!
Πηγές
https://animaldiversity.org/accounts/Pelagia_noctiluca/
https://eody.gov.gr/disease/mov-medoyses/
https://www.biodiversitygr.org/pelagia-noctiluca-bloom.html
https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-94-007-7015-7_11
https://www.montereybayaquarium.org/animals/animals-a-to-z/mediterranean-jelly
https://www.atlantisgozo.com/fried-egg-jellyfish/
